Εντυπωσιακή για τα πολλά σωζόμενα απομεινάρια της είναι η αρχαία Κασσώπη, που βρίσκεται στους λόφους του σημερινού χωριού Καμαρίνα Πρέβεζας, στην Ήπειρο. Στο οροπέδιο της Κασσώπης δεσπόζουν αξιόλογα μνημεία όπως το Ωδείον, το Θέατρο, ο Μακεδονικός Τάφος, ο Βωμός της Αφροδίτης,, τα Τείχη, η Βόρεια Στοά και άλλα.

Αρχαιολογικός χώρος - Ωδείον

Το Ωδείον βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα της πόλης και είναι το πρώτο μνημείο που βλέπουν οι επισκέπτες του αρχαιολογικού χώρου. Χρονολογείται στον 3ο αιώνα π.χ.χ. και είναι σκαλισμένο πάνω σε φυσικό βράχο, με κατασκευές λίθινων κερκίδων επί αυτού. Η χωρητικότητά του είναι περίπου 300-500 άτομα. Το Ωδείον ήταν στεγασμένο και η σκεπή στηριζόταν σε τετράγωνο περιτοίχισμα. Η χρήση του Ωδείου προφανώς ήταν για μουσικές και λογοτεχνικές εκδηλώσεις, αλλά πιθανώς χρησιμοποιήθηκε και ως Βουλευτήριο του Κοινού των Ηπειρωτών. Έμπροσθεν του Ωδείου υπάρχουν ερείπια κάποιου βωμού, πιθανώς του Απόλλωνα.

Θέατρο

Βρίσκεται ερειπωμένο στο λόφο βορειοδυτικά της Κασσώπης. Κατασκευάστηκε τον 3ο αιώνα π.χ.χ. και είχε χωρητικότητα περίπου 2.500 θεατών, ενώ κατ’ άλλους συγγραφείς χωρούσε 6.000 άτομα. Λόγω φυσικών φθορών, το θέατρο είναι σήμερα κατεστραμμένο και σχεδόν μη επισκέψιμο, φαίνεται όμως καθαρά από απόσταση 200 μέτρων. Κατολισθήσεις βράχων έχουν οδηγήσει ορισμένους από αυτούς μέσα στο θέατρο.

Μακεδονικός Τάφος

Το Μαυσωλείο αυτό, γνωστό από παλιά, βρίσκεται νοτιοδυτικά, στο άκρον της ακροπόλεως και αποκαλείτο «Βασιλόσπιτο». Υπάρχει σχετική ασπρόμαυρη φωτογραφία του περίφημου Ελβετού φωτογράφου Φρεντ Μπουασονά, έτους 1926, ο οποίος το επισκέφθηκε τότε.

Πρόκειται για υπόγειο θολωτό τάφο Μακεδονικής τεχνοτροπίας που αποκαταστάθηκε και είναι επισκέψιμο. Ο επισκέπτης κατεβαίνει πρώτα κάποια φθαρμένα σκαλιά και εισέρχεται σε διάδρομο. Μετά εισέρχεται στον κυρίως θάλαμο, ο οποίος είναι σοβατισμένος και χρωματισμένος με φθορές. Η οροφή είναι θολωτή από σκαλιστή πέτρα και έχει μια οπή από αρχαιοκάπηλους. Ο τάφος βρέθηκε άδειος γιατί είχε συληθεί στο παρελθόν. Είναι βέβαιο ότι ανήκε σε κάποιον σημαντικό ευγενή της Κασσώπης, πιθανώς και Μακεδόνα σύμμαχο. Άλλη άποψη λέει ότι πρόκειται για Ηρώο πιθανώς ιδρυτού της πόλης.

Ιερό της Αφροδίτης

Τα ερείπια του βρίσκονται εκτός της αρχαίας πόλεως, δίπλα στο δρόμο που οδηγεί στο Ζάλογγο. Ήταν ναός περίπτερος εξάστυλος, με διαστάσεις 17,20 Χ 10,15 μ. Στο σημείο του αρχαίου ιερού βρέθηκε πήλινο είδωλο της Αφροδίτης, η οποία ήταν πολιούχος της Κασσώπης.

Πρυτανείον και Καταγώγειον

Το Πρυτανείον της Κασσώπης ήταν ένα οικοδόμημα με περίπου 8 δωμάτια και βρίσκεται στη δυτική πλευρά της πόλης. Όσον αφορά το Καταγώγειον ήταν ένα δημόσιο οικοδόμημα με αίθριο, διώροφο στις τρεις πλευρές και μονώροφο στην τέταρτη για να μην κρύβει τον ήλιο. Πιθανότατα λειτουργούσε ως ξενώνας. Άλλη άποψη λέει ότι πιθανώς να επρόκειτο για ένα είδος εμπορικού κέντρου. Το Καταγώγειον χρονολογείται περίπου στο 400-350 π.χ.χ.

Τα Τείχη της Κασσώπης

Η Κασσώπη προστατευόταν νότια και ανατολικά από ισχυρά κυκλώπεια πολυγωνικά τείχη, τα οποία σώζονται σε αρκετά σημεία. Το συνολικό μήκος των τειχών υπολογίσθηκε στα 6 χιλιόμετρα και το μέγιστο ύψος αυτών ήταν 10 μέτρα, με πλάτος 3 έως 5 μέτρα.

Παράλληλα, η πόλη είχε δύο κύριες εισόδους, μία ανατολικά και μία δυτικά. Η ανατολική πύλη της Κασσώπης είναι αυτή στην οποία εισέρχονται σήμερα οι τουρίστες και προστατευόταν από μεγάλη μεταλλική πύλη, της οποίας διασώζεται η υποδοχή επί του βράχου.

Η Βόρεια Στοά της αγοράς

Κατασκευάστηκε την περίοδο του Κοινού των Ηπειρωτών (234/3-168 π.χ.χ.) Έχει λίθινη πολυγωνική κρηπίδα και η ανωδομία της ήταν πλίνθινη με ξυλοδεσιές. Στο εσωτερικό υπήρχε κιονοστοιχία με 13 ιωνικούς κίονες. Στην πρόσοψη της Βόρειας Στοάς αποκαλύφτηκαν 21 λίθινα βάθρα με επιγραφές του 3ου-2ου αιώνα π.χ.χ. Η θέση της αγοράς και του δημόσιου χώρου της Κασσώπης είχε άμεση επαφή με την κύρια οδό και με την πύλη του τείχους, θέση που ευνοούσε την άνετη πρόσβαση των κατοίκων της υπαίθρου στο χώρο της λειτουργίας του Κοινού των Ηπειρωτών.

Ιστορία

Οι απόψεις για τη χρονολογία ίδρυσης της Κασσώπης διίστανται. Μία άποψη φέρει την Κασσώπη να ιδρύεται από Αρκάδες και Ηλείους εποίκους, ενώ σύμφωνα με άλλη άποψη, η πόλη ιδρύθηκε τον 4ο αιώνα π.χ.χ. από Κασσωπαίους, ένας Ηπειρωτικό φύλο, κλάδο των Θεσπρωτών.

Ο βασιλιάς Φίλιππος Β' της Μακεδονίας, σε συμφωνία με τους φίλους του, Ηπειρώτες Μολοσσούς, κυρίευσε την Κασσώπη και την παραχώρησε ως δώρο στον βασιλέα των Μολοσσών. Από το βασίλειο των Μολοσσών καταγόταν η σύζυγός του Φιλίππου, Ολυμπιάδα, μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Ο στρατηγός Λυκίσκος κατέλαβε την Κασσώπη και άλλες ηπειρωτικές πόλεις, εγκαθιστώντας Μακεδονικές φρουρές. Από τη στιγμή αυτή, όλη η Ήπειρος συντάσσεται με την Μακεδονική πολιτική και εκστρατευτικό σώμα Ηπειρωτών συμμετέχει στους μακροχρόνιους πολέμους του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Προφανώς ο Μακεδονικός Τάφος ευγενούς μέλους της κοινωνίας, που σώζεται στην Κασσώπη, ανήκει σε αυτή τη χρονική περίοδο της Μακεδονικής κυριαρχίας.

Μάλιστα έχει καταγραφεί το εξής γεγονός για την σχέση Μακεδόνων και Ηπειρωτών: την περίοδο 1980 - 1985, όταν γυρίσθηκαν τα πρώτα ντοκιμαντέρ στην ορεινή περιοχή του Πακιστάν, όπου ζουν μέλη της φυλής Καλάς, απόγονοι Ελλήνων στρατιωτών του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ένας ηλικιωμένος άνδρας Καλάς δήλωσε ότι «θυμάται από την προφορική παράδοση, ότι οι πρόγονοί του κατάγονταν από μια μακρινή ορεινή περιοχή, άπειρο χώρα (Ήπειρος), η οποία είχε πολλά βουνά και ποτάμια που ένα το έλεγαν Τσίαμι (Θύαμις = Καλαμάς) και το άλλο πήγαινε στον Κάτω Κόσμο (Αχέρων)».

Μετά από τον θάνατο του βασιλιά των Μολοσσών Αλέξανδρου Α', δημιουργείται η Ηπειρωτική Συμμαχία (329-325 π.Χ.) και η Κασσώπη συμμετέχει, ενώ οι συνεδριάσεις των ηγετών γίνονται στο Ωδείο της. Γύρω στο 220 π.χ.χ, η Κασσώπη εντάχθηκε στην Αιτωλική Συμπολιτεία και συνέχισε ομαλά την πορεία της μέχρι τα έτη 168-167 π.χ.χ

ΠΗΓΗ

Το διασημότερο στον αρχαίο κόσμο μάρμαρο, η Παρία Λίθος, εξορυσσόταν στα πολυάριθμα λατομεία μαρμάρου του νησιού που βρίσκονται στον ορεινό όγκο των Αγ. Πάντων (όρος Μάρπησσα των αρχαίων). Ανάμεσα στις ποικιλίες του αρίστης ποιότητας μαρμάρου της Πάρου, η διασημότερη ήταν εκείνη του λυχνίτη με ολόλευκο χρώμα, εκπληκτική διαφάνεια και καθαρότητα που προτιμήθηκε στην αγαλματοποιία και ήταν περιζήτητη από κορυφαίους γλύπτες και την πελατεία τους.

Στην διεθνή ορολογία σήμερα, ο λυχνίτης, η διαφάνεια του οποίου επιτρέπει την διείσδυση του φωτός σε βάθος έως και 35 χιλ. έναντι 25 για το μάρμαρο της Καρράρα και 15 για το πεντελικό, χαρακτηρίζεται ως Πάρος-1 και εξορυσσόταν κυρίως από τα υπόγεια λατομεία των Νυμφών και του Πανός στο Μαράθι. Οι άλλες δύο κατηγορίες Πάρος-2 και Πάρος-3 αναφέρονται στο μάρμαρο από τα ανοιχτά λατομεία στους Λάκκους και άλλες θέσεις της κοιλάδας Χωριδάκι, καθαρού λευκού έως κυανόγκριζου χρώματος και πιο χονδρόκοκκου σε σχέση με τον λυχνίτη, στρώματα του οποίου απαντούν και στα ανοιχτά λατομεία. Τα κοιτάσματα των δύο αυτών κατηγοριών είχαν χρησιμοποιηθεί ήδη στην πρώιμη περίοδο (7ος-6ος αι. π.Χ.) και είχαν αποδώσει πολύ μεγαλύτερη ποσότητα μαρμάρου σε σχέση με τα λατομεία του λυχνίτη. Οι εξορύξεις μαρμάρου στους Λάκκους που χρησιμοποιήθηκε κυρίως στην αρχιτεκτονική, είναι παλαιότερες από εκείνες στο Μαράθι.

Το λατομείο στούς Λάκκους

Στην κοιλάδα Χωριδάκι, η περιοχή εξόρυξης περιλαμβάνει τα λατομεία ανοιχτής εκμετάλλευσης στους Λάκκους, στα Θαψανά που βρίσκονται σε υψηλότερο επίπεδο από τους Λάκκους, δίπλα στον δρόμο που οδηγεί στο μοναστήρι των Θαψανών αλλά και στα υπόγεια λατομεία στις Σπηλιές. Τα τελευταία αποτελούνται από μεγάλα ορύγματα λαξευμένα στον βράχο ενώ στον πυθμένα τους σώζονται σήραγγες από την εξόρυξη του μαρμάρου, όπως και στα υπόγεια λατομεία του Μαραθίου. Από την άλλη πλευρά της κοιλάδας, στους Λάκκους, σώζεται μεγάλος αριθμός λατομείων ανοιχτής εξόρυξης, λαξευμένων στις πλαγιές του λόφου και με σωρούς μπάζων από τα προϊόντα της λάξευσης ριγμένους πέρα από την είσοδό τους. Η παρουσία κλασικών ημίεργων στους σωρούς δείχνει ότι τα λατομεία στους Λάκκους ήταν σε χρήση και κατά την κλασική περίοδο. Από εδώ προέρχεται και ενεπίγραφη στήλη Όρος πόλεως του β’ μισού του 4ου αιώνα που ίσως υποδηλώνει την δημόσια κυριότητα της περιοχής των λατομείων.

Υπόγεια στοά στο Μαράθι

Συνήθως, η αναφορά στα αρχαία λατομεία μαρμάρου της Πάρου εξαντλείται στα λατομεία στο Μαράθι και κυρίως στην στοά των Νυμφών που είναι περισσότερο γνωστή λόγω του αναθηματικού ενεπίγραφου αναγλύφου των Νυμφών των μέσων περίπου του 4ου αι. π.Χ. που κοσμεί την είσοδό του και έχει ταυτιστεί με την Πάρο.

Το ανάγλυφο προσείλκυσε και την προσοχή των περιηγητών, όπως δείχνουν δημοσιευμένα σχέδια των Le Bas (1868) και Stuart (1882), σε σύγκριση με τα οποία, η παρούσα κατάσταση του αναγλύφου δείχνει ότι λείπει ένα τμήμα του με δύο μορφές προς τα δεξιά που εντοπίστηκε σχετικά πρόσφατα ενσωματωμένο στην σκάλα της εσωτερικής αυλής στο μοναστήρι του Αγ. Μηνά. Και ενώ το λατομείο των Νυμφών με το ανάγλυφό του κυρίως προσείλκυε τους επισκέπτες, το εσωτερικό του περιορισμένα μόνον μπορούσε να είναι προσπελάσιμο λόγω της πληρότητάς του σχεδόν από σωρούς λατύπης.

Υπογραφές επισκεπτών, ανάμεσά τους διακρίνεται και αυτή του Louis-François-Sebastien Fauvel Γάλλου ζωγράφου, διπλωμάτη και αρχαιολόγου.

Αντίθετα, το άλλο υπόγειο λατομείο στο Μαράθι, γνωστό ως το λατομείο του Πανός, όπως ονομάστηκε από τον Ανδρέα Κορδέλλα (1884), περί τα 600 μ. νοτιότερα και στην απέναντι πλευρά από εκείνο των Νυμφών, ήταν περισσότερο προσιτό, όπως φανερώνει και ο μεγάλος αριθμός ονομάτων γραμμένων στα τοιχώματα και την οροφή του σπηλαίου, ανάμεσά τους και γνωστών περιηγητών του 18ου και 19ου αιώνα, όπως Fauvel 1789, Brooke 1818, Dauriac 1819, Pradier 1833, Cordier 1858, Siegel 1861 κλπ.

Για ένα διάστημα, η πρόσβαση στο λατομείο έγινε δυσκολότερη λόγω στένωσης της εισόδου του από καταρρεύσεις και φερτά υλικά αλλά μετά την απομάκρυνσή τους στα τέλη του 20ου αιώνα, η επίσκεψη κατέστη και πάλι εύκολη ώστε νεότεροι επισκέπτες άφησαν με την σειρά τους (αλλά όχι με τον ίδιο σεβασμό στον χώρο) τα ονόματά τους δίπλα σε εκείνα των παλαιότερων επισκεπτών. Η κάθοδος στο λατομείο γίνεται από μία υπόγεια αίθουσα απέναντι από την είσοδο, στο χαμηλότερο υψομετρικά σημείο της οποίας υπάρχει διάβαση που οδηγεί προς τους βαθύτερους χώρους του λατομείου.

Ο πρώτος χώρος διασώζει στοιχεία της βαθμιδωτής εκμετάλλευσης ογκομαρμάρων ενώ το επόμενο και στενότερο τμήμα του περάσματος λόγω της πλευρικής αποθέσεως απορριμμάτων της εξόρυξης, οδηγεί σε χώρο με εμφανή στοιχεία της δια θαλάμων και στύλων εκμετάλλευσης όπου το στρώμα εμφάνιζε μικρές κλίσεις.

Η ανάπτυξη σταλακτιτών σημαντικού σχετικά μήκους στην οροφή των υπογείων ανοιγμάτων δείχνει ότι η εκμετάλλευση έγινε στους αρχαίους χρόνους. Στον χώρο διατηρούνται και μεμονωμένες θέσεις μικρής επιλεκτικής εκμετάλλευσης που σημαίνει ότι στο πλαίσιο της συστηματικής εκμετάλλευσης του μαρμάρου πραγματοποιούσαν και εξόρυξη μεμονωμένων όγκων, ακόμη και ενός, όταν προέκυπτε εμφάνιση ιδιαίτερα καλής ποιότητας μαρμάρου ανάμεσα στο συνολικό κοίτασμα.

Από αυτά τα λατομεία της Πάρου προήλθε το πολυτιμότερο μάρμαρο της αρχαιότητας που ιδιαίτερα προτιμήθηκε στην γλυπτική και αρχιτεκτονική και από το οποίο φιλοτεχνήθηκαν αριστουργηματικά γλυπτικά έργα. Η χρήση του παριανού μαρμάρου ενώ μαρτυρείται ήδη στον 7ο αιώνα π.Χ. κυρίως για την λάξευση αναγλύφων στηλών, όπως μαρτυρεί και η επιτύμβια στήλη σε χαμηλό ανάγλυφο από το νεκροταφείο της Παροικιάς, και λύχνων με πλαστική διακόσμηση που έχουν βρεθεί στην λεκάνη της Μεσογείου, κυρίως στην Ιωνία και στην Μεγάλη Ελλάδα, στην περίοπτη μνημειακή γλυπτική η Παρία λίθος γίνεται το κύριο καλλιτεχνικό μέσον τον 6ο αιώνα π.Χ., οπότε και κυριαρχεί σταδιακά στην αγορά εκτοπίζοντας το ναξιακό, θέση που διατηρεί ακόμη στους κλασικούς και στους μετέπειτα χρόνους μέχρι τουλάχιστον τους αυτοκρατορικούς (2ος-3ος αι. μ.Χ.).

Στην ίδια την Πάρο αριστουργήματα της γλυπτικής, όπως η μαρμάρινη Γοργώ του β’ τέταρτου του 6ου αιώνα π.Χ., έργο ανώνυμου για μας παριανού καλλιτέχνη που επιχειρεί την τρισδιάστατη απόδοση κίνησης μιας μορφής έναν ολόκληρο αιώνα πριν από την περίφημη ακέφαλη Νίκη της Πάρου με την καινοτόμα απόδοση της ορμής στην κίνηση καθώς κατεβαίνει ορμητικά από τους αιθέρες, αποδεικνύουν την πρωτοπορία των Παρίων γλυπτών σε χρόνους που «άλλες σχολές ούτε το συλλογίζονται καθόλου» όπως χαρακτηριστικά έχει πει ο αείμνηστος Χρ. Καρούζος (1938). Το εξαιρετικής ποιότητας πάριο μάρμαρο και τα πολυάριθμα εργαστήρια γλυπτικής της Πάρου υπήρξαν αναμφίβολα οι κύριοι παράγοντες που οδήγησαν σε μια τόσο δυναμική καλλιτεχνική δημιουργία ώστε νωρίς τον 6ο αιώνα η Πάρος ανέπτυξε σπουδαία σχολή γλυπτικής και εξελίχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα καλλιτεχνικά κέντρα στον αρχαίο κόσμο ενώ ταυτόχρονα η εξαγωγή του παριανού μαρμάρου σε πλήθος περιοχών εκτός Πάρου, πρόσφερε στο νησί πλούτο και ισχύ. Έτσι, δημιουργίες Παρίων γλυπτών και η Παρία λίθος κατέκλυσαν τα μεγάλα ιερά από την κοντινή Δήλο μέχρι τους Δελφούς και την Ολυμπία, την Ακρόπολη των Αθηνών και εν γένει την Αττική αλλά και κέντρα εκτός της κυρίως Ελλάδας στην Δύση (Μεγάλη Ελλάδα) και μέχρι την Λιβύη στην Β. Αφρική.

Ο εξαιρετικός ηνίοχος της Mozia στην Σικελία από λυχνίτη,  έργο άγνωστου πάριου γλύπτη

Η Νίκη του Παιωνίου από παριανό μάρμαρο, στο Μουσείο της Αρχαίας Ολυμπίας

Πολλοί γλύπτες, ανάμεσά τους και οι πλέον διάσημοι, δημιούργησαν αριστουργήματα σε παριανό μάρμαρο που στήθηκαν σε διάφορες πόλεις του αρχαίου κόσμου, όπως ο εξαιρετικός ηνίοχος της Mozia στην Σικελία από λυχνίτη, έργο άγνωστου πάριου γλύπτη, η Νίκη του Παιωνίου, ο Ερμής του Πραξιτέλη στην Ολυμπία, η περίφημη Αφροδίτη του στην Κνίδο, η Άρτεμις Βραυρωνία στην Ακρόπολη, ο Έρως στο Πάριον, η Μαινάδα του Πάριου Σκόπα στην Σικυώνα και η καθιστή Εστία στο ιερό της στην Πάρο, η Δήμητρα του Λεωχάρη στην Κνίδο, οι ελληνιστικές δημιουργίες Νίκη της Σαμοθράκης και Αφροδίτη της Μήλου σήμερα στο Λούβρο και τέλος το διασημότερο ίσως άγαλμα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ο Αύγουστος της Prima Porta από λυχνίτη της Πάρου.

Στα λατομεία και στο πολύτιμο μάρμαρό της οφείλει ασφαλώς η Πάρος την ονομασία της ως η «λαμπροτάτη των Παρίων πόλις», σε αυτά και την ανάδειξη τόσων σπουδαίων Παρίων καλλιτεχνών: Αριστίων, Αγοράκριτος, Σκόπας, Θρασυμήδης για να αναφέρω μόνον μερικά ενδεικτικά ονόματα, επίσης την πρωτοπόρα τέχνη της, τον πολιτισμό της και την ισχυρή οικονομία της.

Το διασημότερο ίσως άγαλμα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας,  ο Αύγουστος της Prima Porta από λυχνίτη της Πάρου.

Είναι, επομένως αυτονόητο ότι σήμερα η διαφύλαξη, η προστασία και η αρμόζουσα στην πολιτιστική αξία των λατομείων ανάδειξη αυτού του σπουδαίου αρχαίου ελληνικού μνημείου είναι υποχρέωση και πρώτιστο καθήκον όλων.

ΠΗΓΗ

Οταν πρόκειται για την άνευ όρων παράδοση δημόσιων αγαθών όπως λιμάνια, αεροδρόμια, ενέργεια, νερό, ταχυδρομεία στους ιδιώτες αυτό αποκαλείται «ανάπτυξη». Η  παράδοση των υλικών τεκμηρίων της ιστορίας, αρχαίων αντικειμένων και μνημείων στις κερδοσκοπικές ορέξεις ονομάζεται «εξωστρέφεια». Και κάπως έρχεται ο λόγος εκφυλίζεται και εκπορνεύεται για να ωραιοποιήσει τη συντονισμένη και στρατηγική βιαιότητα.

Το νομοσχέδιο «Αναδιοργάνωση του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων και μετονομασία του σε Οργανισμό Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων, ίδρυση ν.π.ι.δ. με την επωνυμία «Μουσείο-Ελαιοτριβείο Βρανά» στον Δήμο Λέσβου, προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς στο εξωτερικό, ρυθμίσεις για το ιστορικό μουσείο Κρήτης και το μουσείο «Φοίβος Ανωγειανάκης» και άλλες διατάξεις του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού», το οποίο συζητείται στη Βουλή δεν είναι μόνο ένα νομοθέτημα που θέτει νέο θεσμικό πλαίσιο για το ΤΑΠΑ, αλλά ένα κατασκεύασμα που αναδιατάσσει τη σχέση του κράτους με την πολιτιστική κληρονομιά.

Ενα πόνημα απολύτως ευθυγραμμισμένο στις κατευθύνσεις που θέτει η Ε.Ε. για την μετατροπή του πολιτιστικού αγαθού σε «προϊόν», συνεπές με τα μέχρι σήμερα δείγματα πολιτικής γραφής της κυβέρνησης (βλ. αρχαία στο Μετρό Θεσσαλονίκης, Ανώνυμες Εταιρείες για τη διαχείριση αρχαιολογικών χώρων) και προανάκρουσμα που στρώνει το δρόμο για τη διακηρυγμένη από τον πρωθυπουργό μετατροπή των αρχαιολογικών μουσείων σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, δηλαδή την υπαγωγή τους σε ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια λειτουργίας και δράσης.

Φυσικά, η πρωτοφανής και απαράδεκτη ρύθμιση που παρέχει την δυνατότητα εξαγωγής αρχαίων για 25 + 25 χρόνια, δηλαδή 50 (ξεκίνησαν από 100!) δίνει τον τόνο, αφού τόσο η σύλληψή του και πολύ περισσότερο μελλοντική υλοποίηση του, που δεν είναι δανεισμός, αλλά κανονική εκχώρηση για μισό αιώνα τουλάχιστον, αποκαλύπτει όχι μόνο την χυδαία αγοραία σχέση των συντακτών του νομοσχέδιου με την πολιτιστική κληρονομιά, αλλά και και την αντίληψή  ότι είναι κάτοχοι και ιδιοκτήτες αυτού του κατά τ’ άλλα κοινωνικού πλούτου.

Η αιφνιαστική ανατροπή της μουσειακής πολιτικής της χώρας, η οποία συμβαίνει με μία διάταξη σε ένα νομοσχέδιο, ακυρώνει και πετάει στον κάλαθο των αχρήστων την Αρχαιολογική Υπηρεσία, τους ειδικούς επιστήμονες (αρχαιολόγους, μουσειολόγους, συντηρητές), τον ισχύοντα Αρχαιολογικό Νόμο και εν τέλει τα ίδια τα αρχαία, τα οποία αντιμετωπίζονται ως «εμπορεύματα» που μπορούν να παραχωρούνται για να προωθήσουν το τουριστικό brand name. Διότι, ως εκεί φτάνει η σχέση τους με τον πολιτισμό!

Το Υπουργείο Πολιτισμού έφτασε δε στο αδιανόητο σημείο μέσω Δελτίου Τύπου να διερωτηθεί: «Είναι προτιμότερο τα κινητά μνημεία να μένουν «ξεχασμένα» στις αποθήκες των μουσείων μας, από το να αποτελούν τους πρέσβεις της Ελλάδας στο εξωτερικό; Είναι προτιμότερο να μένουν αφανή και άγνωστα στις αποθήκες, από το να γίνονται αντικείμενα θαυμασμού και ψυχαγωγίας σε φίλιες χώρες λάτρεις του ελληνικού πολιτισμού;»

Στο κείμενο, δε, του υπό ψήφιση νομοσχεδίου εισάγεται και η ανήκουστη, αδιανόητη στη σύλληψή της φράση «αντικείμενα που δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία για την πολιτιστική κληρονομία της χώρας»!  Συγκεκριμένα στο εδάφιο δ’ της παραγράφου 12 του άρθρου 59 αναφέρεται ότι

«η ανταλλαγή αντικειμένων συλλογών αναγνωρισμένων μουσείων τα οποία δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία για αυτές ή για την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας με αντικείμενα συλλογών μουσείων της αλλοδαπής που έχουν ιδιαίτερη σημασία, μπορεί να επιτραπεί κατ’ αξαίρεση με απόφαση του αρμόδιου οργάνου του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου».

Αυτό κι αν είναι φτηνή και αρχοντοχωριάτικη αντίληψη για τα τεκμήρια της ιστορικής μνήμης, αλλά και απροκάλυπτα επικίνδυνη.

• Πρώτον, διότι με αυτή την παράγραφο ποιά «ασήμαντα» αρχαία άραγε θα γίνουν ενδεχομένως το αντάλλαγμα για τα Γλυπτά του Παρθενώνα;
• Δεύτερον, διότι για τους επιστήμονες δεν υπάρχουν μη σημαντικά αρχαία, αλλά αρχαία που συνιστούν τεκμήρια της οργάνωσης μιας κοινωνίας. Και γι ‘αυτό ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ.
• Και τρίτον, διότι τα μουσεία και τα κινητά αρχαία που φυλάσσονται σε αυτά δεν είναι κράχτες για τουρίστες με κάθε αντίτιμο. Τα Μουσεία είναι χώροι που υποδέχονται την κοινωνία, που αλληλεπιδρούν μαζί της, που παρέχουν παιδεία και γνώση και βέβαια είναι χώροι έρευνας. Οι αποθήκες δεν είναι τα υπόγεια όπου πετιώνται τα «άχρηστα». Τα αρχαία των αποθηκών κάποτε βγαίνουν και στις αίθουσες διότι τα μουσεία αναδιατάσσουν τις συλλογές τους, αποφασίζουν να δείξουν και άλλες πλευρές της ιστορίας, της καθημερινότητας, της τέχνης. Είναι ο τόπος στον οποίο μπαίνουν οι ερευνητές διότι η γνώση είναι δημόσιο αγαθό και η παραγωγή γνώσης συνιστά αξία και κοινωνικό πλούτο.

Είναι προφανές ότι η λυσσαλέα έφοδος σε ό,τι είναι δημόσιο και κοινωνικό κτήμα έχει σκοπό να σαρώσει ό, τι συγκροτεί μια κοινωνία, τη συνείδησή της και την ύπαρξή της χωρίς να ορρωδεί προ ουδενός… ούτε προ των υπογείων και των αποθηκών.

ΠΗΓΗ