Η Ελληνική Επανάσταση ήταν η αφετηρία της εθνικής παλιγγενεσίας. Υπήρξε ένα από τα κομβικά σημεία της ευρωπαϊκής ιστορίας του 19ου αιώνα, καθώς ήταν η αφετηρία για τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η Επανάσταση ξεκίνησε ουσιαστικά τον Φλεβάρη του 1821 στις παραδουνάβιες ηγεμονίες από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και ενδυναμώθηκε στην Πελοπόννησο τον επόμενο μήνα με την απελευθέρωση της Καλαμάτας στις 23 Μαρτίου και την Προκήρυξη των επαναστατημένων Ελλήνων προς την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, ότι ξεσηκώθηκαν για την ελευθερία τους. Και παρά την αποτυχία του Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία, η σπίθα της επανάστασης άναψε για τα καλά στην Πελοπόννησο και επεκτάθηκε σ’ όλο τον ελλαδικό χώρο.

Η κατάληψη της Τριπολιτσάς τον Σεπτέμβριο του 1821 παγίωσε την επανάσταση και ανέδειξε τη στρατηγική ιδιοφυΐα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.

Οι επιτυχίες των επαναστατημένων Ελλήνων συνεχίστηκαν στα Δερβενάκια, τη Γραβιά με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, αλλά και στη θάλασσα, όπου διακρίθηκαν ναυμάχοι του επιπέδου ενός Κωνσταντίνου Κανάρη κι ενός Ανδρέα Μιαούλη.

Η αδυναμία των Οθωμανών Τούρκων να καταστείλουν την Επανάσταση οδήγησε στην εμφάνιση των Αιγυπτίων του Ιμπραήμ, που αποτέλεσε τη μεγαλύτερη απειλή για την Επανάσταση, σε συνδυασμό με τις εμφύλιες διαμάχες που είχαν ξεσπάσει μεταξύ των Ελλήνων. Η πτώση του Μεσολογγίου τον Απρίλιο 1826 αναζωπύρωσε το κίνημα των φιλελλήνων στην Ευρώπη και ο ελληνικός ξεσηκωμός έλαβε διεθνείς διαστάσεις.

Η συνδρομή των Μεγάλων Δυνάμεων στην απελευθέρωση υπήρξε καθοριστική, ιδιαίτερα με τη Ναυμαχία του Ναβαρίνου, τον Οκτώβριο του 1827. Οι Έλληνες εξακολουθούσαν να μάχονται ηρωικά έως την τελευταία μεγάλη μάχη του Αγώνα στην Πέτρα της Βοιωτίας, τον Σεπτέμβριο του 1829.Την περίοδο αυτή αναδείχθηκαν οι στρατηγικές ικανότητες του Γεωργίου Καραϊσκάκη, ιδιαίτερα στις Μάχες της Αράχωβας και σε περιοχές της Αττικής.

Στο μεταξύ, η άφιξη του Ιωάννη Καποδίστρια στην Ελλάδα στις αρχές του 1828 και η αναγόρευσή του από την εθνοσυνέλευση σε Κυβερνήτη της Ελλάδας σηματοδότησαν την νέα σελίδα της ιστορίας, που πλέον είχε χρωμα γαλανο.

Την έναρξη της καμπάνιας, διάρκειας ενός έτους, της διπλωματικής αποστολής των ΗΠΑ στην Ελλάδα για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση με τίτλο «ΗΠΑ και Ελλάδα: Γιορτάζοντας 200 χρόνια φιλίας», είχε ανακοινώσει ο πρέσβης Τζέφρι Πάιατ, στις αρχές του έτους.

Συμπληρώνει λοιπόν:

«Η φιλία μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ σφυρηλατήθηκε πριν από 200 χρόνια. Ήδη από το 1821, ο πόλεμος των Ελλήνων για την Ανεξαρτησία τους, πυροδότησε μια από τις πρώτες διαφωνίες γύρω από την εξωτερική πολιτική στις ΗΠΑ. Η νεαρή χώρα μας παρακολουθούσε τους Έλληνες αγωνιστές και οι Αμερικανοί Φιλέλληνες υποστήριζαν ότι για να εκπληρωθεί η δημοκρατία μας, η Αμερική θα έπρεπε να βοηθήσει τους Έλληνες. Ο Τόμας Τζέφερσον, πρώτος υπουργός Εξωτερικών και τρίτος Πρόεδρος, αλληλογραφούσε με τον Αδαμάντιο Κοραή, τον πνευματικό αρχιτέκτονα της ελληνικής ανεξαρτησίας, προσφέροντας του την υποστήριξη της Αμερικής στους Έλληνες αγωνιστές της ελευθερίας. Αμερικανοί Φιλέλληνες, όπως ο Σάμουελ Γκρίντλεϊ Χάου, ο Γουίλιαμ Ουάσιγκτον και ο Τζορτζ Τζάρβις άφησαν τις εστίες τους στην Αμερική για να πολεμήσουν στο πλευρό των Ελλήνων αγωνιστών της ελευθερίας. Πίσω, στη νεαρή μας χώρα, ιδρύονται φιλελληνικές επιτροπές, με σκοπό να συγκεντρώσουν χρήματα και να παρέχουν ανθρωπιστική βοήθεια στους Έλληνες. Πρόκειται για το πρώτο πραγματικό πρόγραμμα εξωτερικής βοήθειας της Αμερικής. Οι ΗΠΑ και η Ελλάδα στάθηκαν πλάι-πλάι για να αντιμετωπίσουν προκλήσεις στα δημοκρατικά μας ιδανικά. Κατά τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου, δύο παγκόσμιων πολέμων και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο με τη βοήθεια του σχεδίου Μάρσαλ. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου αλλά και σήμερα συνεργαζόμαστε για την οικοδόμηση της ειρήνης και της ευημερίας».

Αναλυτικότερα στο βίντεο που δημοσίευσε η πρεσβεία:

As Mar. 25 nears we're excited to launch the 1st video of our US-Greece: Celebrating 200 years of Friendship campaign. @USAmbPyatt highlights our historic partnership, shared passion for democracy, the values that unite us & make our countries stronger. #USGreece2021 @Greece_2021 pic.twitter.com/zYFm5CJrXJ

— U.S. Embassy Athens (@USEmbassyAthens) March 5, 2021

29 Μαρτίου 1821

Η εκδήλωση των επαναστατικών γεγονότων «φθίνοντος του Μαρτίου» του 1821 στη Λιβαδειά υπήρξε καίριας σημασίας για την επέκταση και την εδραίωση της εξέγερσης των Ελλήνων που είχε κατασταλεί μεν στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες αλλά είχε αναζωπυρωθεί με μεγάλη ένταση στην Πελοπόννησο.

Δεν ήταν δυνατόν να γίνει αλλιώς καθώς η Λιβαδειά ήδη από τις αρχές του 18ου αιώνα έχει εξελιχθεί στη σημαντικότερη πόλη της Στερεάς Ελλάδας, της Αθήνας περιλαμβανομένης, και αντίστοιχα εξαιρετικά σπουδαία ήταν η πολιτική, στρατιωτική και συμβολική της σημασία για την επιτυχία της Επανάστασης.

Η Γκιαούρ Λιβαδειά -όπως την αποκαλούσαν οι ίδιοι οι Οθωμανοί- στην έναρξη του Αγώνα της Ανεξαρτησίας είχε 10.000 Ελληνες κατοίκους, οι οποίοι επιδίδονταν με ξεχωριστή επιτυχία στο εμπόριο, τη γεωργία και τη βιοτεχνία.

Επιπροσθέτως στη Λιβαδειά οι προεστοί -τα θρυλικά καλπάκια της Λιβαδειάς- είχαν επιδείξει ενότητα, μετριοπάθεια, σωφροσύνη, ευελιξία και σοβαρές διπλωματικές ικανότητες μεγιστοποιώντας τα οφέλη της κοινοτικής διοίκησης για τους ίδιους αλλά και για τους Λιβαδείτες με την αξιοποίηση των εγγενών αδυναμιών του φεουδαρχικού και δομικά διεφθαρμένου οθωμανικού καθεστώτος και καθιστώντας την πόλη πρότυπο προόδου και ευημερίας.

Για όλους αυτούς τους λόγους η Λιβαδειά αποτελούσε το κέντρο δράσης της Φιλικής Εταιρείας στη Στερεά από το 1820.

Ο Αθανάσιος Ζαρείφης, απόστολος της Φιλικής Εταιρείας στη Λιβαδειά, διαδραμάτισε τον σπουδαιότερο ρόλο δημιουργώντας ένα επαναστατικό πυρήνα με τη συμμετοχή των ισχυρών ονομάτων της πόλης μεταξύ των οποίων ξεχώριζαν οι πρόκριτοι Νικόλαος Νάκος, Ιωάννης Λογοθέτης, Ιωάννης Φίλων, Εμμανουήλ Σπυρίδωνος και Παναγιώτης Λιδωρίκης.

Την εποχή εκείνη στη Λιβαδειά διατελούσε βοεβόδας ο Καρά Ισμαήλ Αγάς, ο οποίος όπως αναφέρει ο Φιλήμων «ήτο ανήρ πνεύματος, πείρας πραγμάτων και μεγάλης περιουσίας».

Ο έμπειρος Τούρκος αξιωματούχος παρατηρώντας στις αρχές του 1821 τη διακίνηση πολλών ξένων στην πόλη όπως και την φιλοξενία που παρείχε σε αυτούς ο άρχοντας της Λιβαδειάς Ιωάννης Λογοθέτης υποψιάστηκε τη συνωμοσία και ζήτησε από τον διοικητή Εύβοιας, τον περιβόητο Γιουσούφ Πασά και τον Μαχμούτ Πασά γνωστότερο ως Δράμαλη την άδεια να θανατώσει τους υπόπτους ως υποκινητές ταραχών.

Οι πρόκριτοι της Λιβαδειάς δωροδόκησαν τους Τούρκους Πασάδες ο Καρά Ισμαήλ Αγάς αντικαταστάθηκε από το Χασάν Αγά.

Έτσι ανεπιτήρητοι συνέχισαν την προετοιμασία της εξέγερσης ορίζοντας τον κάτοικο της Λιβαδειάς Αθανάσιο Διάκο(που είχε αποστατήσει από την Αυλή του Αλή πασά και είχε αναλάβει υπαρχηγός του αρματολού Οδυσσέα Ανδρούτσου και ειδικότερα τη φρούρηση της από Δαύλεια προς Αράχοβα και Άμφισσα(Σάλωνα) οδικής διέλευσης), την ανάληψη της αρχηγίας των όπλων στη περιοχή σε συνεργασία με τον από Αράχοβα σύντροφό του Βασίλη Μπούσγο.

Η έκρηξη της Επανάστασης στη περιοχή της Λιβαδειάς εκδηλώθηκε τη νύκτα της 25ης προς 26η Μαρτίου 1821 όταν έπεσε το «1ο βόλι» από τον Βασίλη Μπούσγο και τους ένοπλους άνδρες του(του είχαν θέσει στη διάθεσή του οι προύχοντες της Αράχοβας), στη θέση «στενό του Ζεμενού» σκοτώνοντας μερικούς Τούρκους.

Η εμπλοκή αυτή που έγινε με υπόδειξη του Αθανασίου Διάκου λόγω της παρατεινόμενης ασυμφωνίας και αναβλητικότητας των προκρίτων της Λιβαδειάς, όπως και στα Καλάβρυτα, έσπευσε στη συνέχεια να την παρουσιάσει ευφυέστατα στον Χασάν Αγά της Λιβαδειάς ο ίδιος ο Α. Διάκος ως δήθεν επίθεση της εμπροσθοφυλακής του

Ο. Ανδρούτσου που πλησιάζει με 10.000 Έλληνες επαναστάτες.

Την ίδια ημέρα(26/03) ο Α. Διάκος έλαβε άδεια της ελεύθερης στρατολόγησης ενόπλων ανδρών.

Σε νέα προσπάθεια, ο Α. Διάκος δεν πέτυχε τη σύμπνοια των προκρίτων προχώρησε σε πολεμικές ενέργειες αγνοώντας τους.

Την νύχτα της 28ης προς 29η Μαρτίου ηγούμενος των στρατολογημένων από τον ίδιο επαναστατών κατέλαβε τον λόφο του Προφήτη Ηλία κατ΄ απέναντι θέση από το κάστρο της Λιβαδειάς στο οποίο και στον Πύργο Ώρα, στο μέσον της πόλης, είχαν καταφύγει οι Τούρκοι έχοντας μαζί τους ως ομήρους τους προεστώτες Ν. Νάκο και Λογοθέτη μόλις έμαθαν τον ξεσηκωμό της Άμφισσας.

Από εκεί, μετά την άρνηση του Χασάν αγά να παραδώσει την πόλη, ο Α. Διάκος άρχισε την επίθεση.

Στις 31/03, κατελήφθη η πόλη ενώ οι Τούρκοι, που είχαν κλειστεί στον πύργο Ώρα, παραδόθηκαν και στις 01/04(13/04 νέο ημερολόγιο) παραδόθηκε το κάστρο.

ΠΗΓΗ