Μετά από 2.100 χρόνια, οι μαρμάρινοι όγκοι (δόμοι) με τους οποίους ήταν επενδυμένος ο εξαιρετικής τέχνης εξωτερικός περίβολος του εντυπωσιακού Tύμβου Καστά επιστρέφουν και πάλι στη θέση τους, χάρη στη μελέτη και εποπτεία του αρχιτέκτονα Δρ. Μιχάλη Λεφαντζή.

Οι δόμοι, επιστρέφουν στην αρχική τους θέση μετά από ένα μεγάλο ταξίδι διασποράς τους στην περιοχή γύρω από τον ποταμό Στρυμόνα. Οι δόμοι αποξηλώθηκαν από τους Ρωμαίους κατακτητές σε μια προσπάθεια εξαφάνισης του λαμπρού μνημείου που αποτέλεσε σημείο αναφοράς της δόξας του Μακεδονικού στρατού και της εκστρατείας στην ανατολή. Σήμερα, δέκα χρόνια μετά την ανακάλυψή του από την αρχαιολογική σκαπάνη της Κατερίνας Περιστέρη, ο Τύμβος Καστά αποτελεί ένα μοναδικό αρχαιολογικό μνημείο ανυπολόγιστης αξίας και γοήτρου για τη χώρα μας.

Το μυστήριο των διάσπαρτων μαρμάρινων δόμων.
Η προέλευση ενός μεγάλου πλήθους μαρμάρινων δόμων που ήταν διάσπαρτοι κατά μήκος της κοίτης του Στρυμόνα, πέριξ της Αμφίπολης, αποτελούσε για πολλά χρόνια μυστήριο για τους αρχαιολόγους. Ο αριθμός τους ήταν τόσο μεγάλος, που το 1934 η γερμανική εταιρία που κατασκεύασε το φράγμα της λίμνης Κερκίνης στον Λιθότοπο, χρησιμοποίησε 1.600 τεμάχια, προκειμένου να αποφύγει τη χρήση τσιμέντου που και ακριβότερο ήταν και δεν παρείχε τη σταθερότητα που προσέφερε το μάρμαρο.

Όσα μάρμαρα δεν χρησιμοποιήθηκαν τότε για το εν λόγω έργο, έμειναν για δεκαετίες βυθισμένα στον πυθμένα της Κερκίνης. Όταν το 2014 κατέβηκε η στάθμη των υδάτων, αποκαλύφθηκαν περισσότερα από εκατό μέλη του μαρμάρινου περιβόλου του Τύμβου Καστά, όπως γείσα, ορθοστάτες και στέψεις.

Νωρίτερα, και αρκετές δεκαετίες πίσω, μάρμαρα από τον περίβολο του Τύμβου Καστά είχαν ανακαλυφθεί στο Στρυμόνα στη διάρκεια των έργων διευθέτησης της κοίτης του ποταμού. Ένα μέρος αυτών χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του νέου βάθρου του περίφημου Λέοντα της Αμφίπολης.

Το Φθινόπωρο του 1970, οι Γάλλοι αρχαιολόγοι Stellas Grobel Miller και Stephen G. Miller πέρασαν δέκα ημέρες στην Αμφίπολη, ασχολούμενοι με τη συγκέντρωση των μαρμάρων που είχαν βγει από τον Στρυμόνα. Το αποτέλεσμα ήταν να συγκεντρώσουν δίπλα στον Λέοντα της Αμφίπολης, τα μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη που βρέθηκαν και από τις δύο όχθες του ποταμού, έτσι ώστε να είναι εύκολη η μελέτη τους από τους ερευνητές του μέλλοντος και αυτό το έργο τους δεν ήταν καθόλου αμελητέο. Επιπλέον, συνέταξαν έναν κατάλογο με τα ευρήματα, στον οποίο επιχείρησαν μια ομαδοποίηση των μαρμάρινων μελών, για τα οποία κανείς εκείνη την εποχή δεν μπορούσε να φανταστεί από πού προέρχονταν.

Έργο δύσκολο και επίπονο η ταύτιση των δόμων.
Από το 2012, στην πρώτη φάση της ανασκαφικής έρευνας, όταν αποκαλύφθηκε ο πώρινος και ο μαρμάρινος περίβολος, ο Δρ. Μιχάλης Λεφαντζής μελέτησε και ταύτισε τους σκόρπιους δόμους με την τοιχοποιία του Τύμβου Καστά. Σε αυτή τη μελέτη βασίστηκε σήμερα η ταύτιση των αρχιτεκτονικών μελών. Πρόκειται για ένα έργο ιδιαίτερα δύσκολο και επίπονο, καθώς πρόκειται για χιλιάδες δόμους, προερχόμενους από διάφορα σημεία της ευρύτερης περιοχής.

Ο εντυπωσιακός περίβολος μήκους 497 μέτρων και συνολικού πάχους 1,60 μέτρων, αποτελείται από χιλιάδες δόμους. Περίπου το 1/3 του, που είναι πάνω από 100 μέτρα, σώθηκε σε άριστη κατάσταση και είναι το ανατολικό τμήμα, από την πλευρά του μνημείου. Συνολικά, έχουν συγκεντρωθεί 365 δόμοι από το χώρο δίπλα στον Λέοντα και 100 από την λίμνη Κερκίνη, οι οποίοι είναι τοποθετημένοι με τη σειρά δόμησης, στη δυτική πλευρά του Τύμβου. Αυτοί οι δόμοι θα αξιοποιηθούν για την αναστήλωση του περιβόλου.

Οι μαρμάρινοι δόμοι που λείπουν ανέρχονται στους 2.150 και είναι διαφόρων κατηγοριών. Από αυτούς οι 1.600 βρίσκονται στον πυθμένα της Κερκίνης, ενώ υπάρχουν και περίπου 150 που χρησιμοποιήθηκαν για το βάθρο του Λέοντα, στη σημερινή του θέση.

Ένα δημόσιο έργο που παρήγγειλε βασιλιάς.
Το έργο της αναστηλωτικής εργασίας του μαρμάρινου περίβολου είναι σχεδόν τιτάνιο καθώς πρέπει να ταυτιστούν όλοι οι δόμοι που βρέθηκαν ακολουθώντας μάλιστα την τεχνική εκείνης της εποχής. Να σημειωθεί πως ο κ. Λεφαντζής μελέτησε εμπεριστατωμένα την αναστήλωση της στοάς του Ευμένους στην Αθήνα και επιτέλεσε ανάλογο έργο στο παρελθόν.

Εκείνο που αξίζει να τονιστεί και προκύπτει μέσα από τη μελέτη που εκπόνησε ο αρχιτέκτονας του μνημείου, είναι ότι η κατασκευή του μαρμάρινου περίβολου έγινε από δυο διαφορετικά συνεργεία. Και τα δυο ξεκίνησαν από κοινό σημείο αλλά διέγραψαν διαφορετικές κατευθύνσεις: το ένα από την ανατολική πλευρά προς τη δυτική και ένα άλλο από τη δυτική προς την ανατολική. Χρειάστηκαν δυόμιση περίπου χρόνια προκειμένου ολόκληρος ο περίβολος να επενδυθεί με μάρμαρο.

Όπως υπογραμμίζει μιλώντας στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο Δρ. Μιχάλης Λεφαντζής, προϊστάμενος του τμήματος Αρχαιολογικών Έργων και Μελετών της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών, «ο περίβολος αυτός αποτελούνταν από χιλιάδες κυβικά μάρμαρο, ένα υλικό ιδιαίτερα ακριβό που έπρεπε να μεταφερθεί από μακριά. Με δεδομένο ότι στη Μακεδονία δεν χρησιμοποιούνταν το μάρμαρο ως κατασκευαστικό υλικό αλλά κυρίως ο πωρόλιθος με κονίαμα (επίχρισμα), γίνεται αντιληπτό πως ο εντυπωσιακός μαρμάρινος περίβολος ήταν ένα μεγάλο δημόσιο έργο της εποχής. Ένα έργο, που μόνο βασιλιάς θα μπορούσε να παραγγείλει».

Μια νέα εποχή για το λαμπρό μνημείο.
Το έργο της λεγόμενης διδακτικής αναστήλωσης του περιβόλου που ήδη ξεκίνησε και αναμένεται να ολοκληρωθεί σε διάστημα τεσσάρων μηνών περιλαμβάνει την τοποθέτηση των μαρμάρινων δόμων που έχουν ήδη βρεθεί και ταυτιστεί σε τρία διαφορετικά σημεία, σε μια προσπάθεια αποκατάστασης του μνημείου.

Ωστόσο, ο κ. Λεφαντζής υπογραμμίζει πως η διαδικασία ταύτισης και απόδοσης των μελών είναι ένα ιδιαίτερα δύσκολο έργο που εκτελείται από επιστήμονες που ασχολούνται για χρόνια με το συγκεκριμένο αντικείμενο δουλειάς σε ανάλογα μνημεία όπως η Ακρόπολη. «Είναι μια πολύ ιδιαίτερη δουλειά, για ένα πάρα πολύ δύσκολο παζλ σε απλή γλώσσα, καθώς η ταύτιση και η πλήρης απόδοση των μαρμάρινων δόμων απαιτεί και τους ανάλογους συνδέσμους που δεν είναι εύκολο να βρεθούν».

Η αναστήλωση αυτή αποτελεί ένα από τα στοιχεία που μπορεί να δει από κοντά ο επισκέπτης του εντυπωσιακού μνημείου του Τύμβου Καστά. Ο κ. Λεφαντζής υπογραμμίζει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ότι «όπως εισέρχεται ο επισκέπτης στο χώρο θα βλέπει το αναστηλωμένο τμήμα που θα αποτελείται, στην σειρά ύψους, από πέντε μαρμάρινες βάσεις, δυο ορθοστάτες και έναν καταληπτήρα. Λίγα μέτρα δυτικότερα, θα υπάρχει ένα δεύτερο τμήμα πιο ολοκληρωμένο που θα περιλαμβάνει οκτώ μαρμάρινες βάσεις, τέσσερεις ορθοστάτες, τρεις καταληπτήρες, δυο πλάγιους ορθοστάτες και ένα γείσο. Στην συνέχεια, θα επισκέπτεται το εσωτερικό του μνημείου και στην έξοδο με φορά προς την ανατολή θα βλέπει την ολοκληρωμένη μορφή του περιβόλου, όπως αυτή διασώθηκε μέσα στους αιώνες και αποκαλύφθηκε από την ανασκαφή του 2012».

αναδημοσίευση απόhttp://anaskafi.blogspot.com/2023/07/2100.html

Εννέα χρόνια μετά την αποκάλυψή του από την αρχαιολογική σκαπάνη, το ταφικό μνημείο του τύμβου Καστά, στην Αμφίπολη, άνοιξε για το κοινό.

Το φημισμένο ταφικό μνημείο του τύμβου Καστά, στον δήμο Αμφίπολης είναι από σήμερα επισκέψιμο για ειδικές ομάδες κοινού. Επιστήμονες, ερευνητές, εκπαιδευτικοί, τουριστικοί πράκτορες και άνθρωποι της αυτοδιοίκησης της περιφερειακής ενότητας Σερρών, χωρισμένοι σε ομάδες των πέντε ατόμων, συνοδεία ενός φύλακα ή αρχαιολόγου, έχουν τη δυνατότητα να επισκεφθούν το εσωτερικό του τύμβου και να θαυμάσουν από κοντά ένα μέρος από τον διάκοσμό του.

Η είσοδος στην παρούσα φάση γίνεται κατόπιν ραντεβού και χωρίς εισιτήριο. Οι επισκέψεις θα διαρκούν λίγα λεπτά της ώρας και θα γίνονται κατόπιν συνεννόησης με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Σερρών έως και τις αρχές Ιουνίου, οπότε και θα διακοπούν προσωρινά για να ξεκινήσουν οι εργασίες για την απομάκρυνση των ικριωμάτων από το εσωτερικό του μνημείου και θα συνεχιστούν αμέσως μετά.

Οι πρώτοι επισκέπτες μπορούν να δουν από μια σχετική απόσταση και το εντυπωσιακό σε μέγεθος και κατασκευή ταφικό όρυγμα. Στη συνέχεια, το ταφικό μνημείο θα αποδοθεί στο σύνολό του στο ευρύ κοινό το 2027, μετά την ολοκλήρωση όλων των απαραίτητων έργων υποδομής, αποκατάστασης και ανάπλασης του περιβάλλοντα χώρου.

Το 2027 πλήρως επισκέψιμο το μνημείο

Όσον αφορά το χρονοδιάγραμμα που το ταφικό μνημείο θα μπορέσει να αποδοθεί στο σύνολό του στο ευρύ κοινό, αυτό τοποθετείται γύρω στο 2027 και εφόσον έχουν ολοκληρωθεί όλα τα απαραίτητα έργα υποδομής, αποκατάστασης και ανάπλασης του περιβάλλοντα χώρου.

Το ταφικό μνημείο είναι ένας μικρός χώρος, αυτό σημαίνει ότι εφόσον ανοίξει στο ευρύ κοινό δεν θα μπορούν να μπουν μέσα παραπάνω από πέντε με έξι άτομα. Δεδομένου του ιδιαίτερα μεγάλου ενδιαφέροντος που υπάρχει, γίνεται κατανοητό πως πρέπει να δημιουργηθούν εκθετήριο, αναψυκτήριο, γενικά να υπάρχουν δραστηριότητες που θα απασχολούν τους πολυάριθμους επισκέπτες που θα καταφθάνουν στον τύμβο.

Πηγή

Tο μνημείο είχε κατασκευαστεί με έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο και προσανατολισμό, ώστε τις ημέρες του χειμερινού ηλιοστασίου -και μόνον αυτές- το φως του ηλίου να εισέρχεται μέσα στον τύμβο και να «λούζει» ολόκληρο το μνημείο, μέχρι και την τελευταία αίθουσα!

Είναι από τις εξαιρετικά σπάνιες φορές που, σύμφωνα με τις μέχρι τώρα ενδείξεις και παρατηρήσεις, συμβαίνει κάτι τέτοιο σε μνημείο του ελλαδικού χώρου. Το φαινόμενο συμβαίνει σε σπουδαία μνημεία, όπως είναι το Stonehedge της Αγγλίας, όπου κάθε χρόνο αυτές τις μέρες συρρέουν πλήθη κόσμου για να το παρατηρήσουν, οι πυραμίδες της Αιγύπτου και άλλα.

Πρόκειται για ένα στοιχείο που βοηθά τους αρχαιολόγους να κατανοήσουν περισσότερο τον ρόλο του Τύμβου Καστά, ο οποίος υπερβαίνει αυτόν ενός μεγάλου ταφικού μνημείου, αλλά, σύμφωνα με θεωρήσεις, θα μπορούσε να αποτελεί και εμβληματικό χώρο λατρευτικών εκδηλώσεων. Η «ηλιολατρεία», άλλωστε, αποτελεί κάτι κοινό για τους αρχαίους πολιτισμούς σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη.

Ο γνωστός αρχιτέκτονας Μιχάλης Λεφαντζής, υπεύθυνος στις ανασκαφές για την αρχιτεκτονική του μνημείου, παρατήρησε το φαινόμενο μέσα στις ταφικές αίθουσες και παρουσίασε μάλιστα τα συμπεράσματά του και εντυπωσιακές φωτογραφίες κατά τη διάρκεια ομιλίας του σε επιστημονικό συνέδριο.

«Τις ημέρες του χειμερινού ηλιοστασίου το φως μπαίνει μέχρι το εσωτερικό του τύμβου, μέχρι και τις Καρυάτιδες. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο τύμβος κατασκευάστηκε και για κάποιες εκδηλώσεις τις ημέρες του χειμερινού ηλιοστασίου. Ο βασικός του χαρακτήρας είναι ένα στρατιωτικό ηρώο, όμως αυτός μετασχηματίζεται στο πέρασμα του χρόνου. Ο αρχικός χαρακτήρας του χώρου θα λέγαμε ότι είναι Δελφικός (λατρεία Απόλλωνα και Διονύσου) και στη συνέχεια γίνεται Ελευσίνιος. Ο χαρακτήρας αυτός καταργήθηκε όταν έγινε η ταφή στον τελευταίο θάλαμο, άγνωστο το γιατί», αναφέρει ο Μιχάλης Λεφαντζής στην ομιλία του.

Μπορείτε να δείτε εδώ ολόκληρη την ομιλία του Μιχάλη Λεφαντζή (μετά το 01:30 αναφέρεται στο φαινόμενο): https://www.blod.gr/lectures/i-arhitektoniki-tou-tymbou-kasta/?fbclid=IwAR2_VaGNcYwXewDRhvBEtjzas37QSxoTPefSbkQ0TCV-OXtq8z8-lNpEl-A