Ένας ολόκληρος «στρατός» από δεκάδες πήλινα ειδώλια του 2ου -1 ου π.Χ. αιώνα, που ανακαλύφθηκαν όλα μαζί στο αρχαίο θέατρο της πόλης Μύρα της Λυκίας στη Μικρά Ασία. Μερικά από αυτά έχουν διατηρήσει ακόμη το χρώμα πάνω τους, άλλα φέρουν χαραγμένα ονόματα και άλλα σώζονται αποσπασματικά.

Η ανασκαφή έγινε από τον Ιούνιο ως τον Οκτώβριο, οπότε και ανακαλύφθηκε ένα μικρότερο θέατρο κάτω από το ήδη υπάρχον ρωμαϊκό θέατρο. Αυτό το δεύτερο θεατράκι χρονολογείται στην Ελληνιστική περίοδο και, όπως λένε οι Τούρκοι αρχαιολόγοι που έκαναν την έρευνα, τα παλαιότερα στοιχεία του ανάγονται στην εποχή του θανάτου του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 323 π.Χ., ενώ τα νεότερα στις αρχές της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, το 30 π.Χ.

Το αρχαίο θέατρο στα Μύρα

Το εύρημα του πλήθους των ειδωλίων, όμως, που ήταν διάσπαρτα στο θέατρο, κάτω από ένα παχύ στρώμα ιζήματος, ήταν «μία απροσδόκητα μεγάλη έκπληξη», όπως την χαρακτήρισε ο επικεφαλής της ανασκαφής καθηγητής, ο Νεβζάτ Τσεβίκ του Πανεπιστημίου Ακντενίζ. «Είναι σαν να αναστήθηκαν οι άνθρωποι της αρχαίας Μύρας και, διασχίζοντας τη σήραγγα του χρόνου, έφθασαν στην εποχή μας».

Το γεγονός ότι η αρχαιολογική ομάδα ανακάλυψε περισσότερα από 50 κεφάλια ειδωλίων, που λείπουν τα σώματά τους, υποδηλώνει ότι υπάρχουν περισσότερα ειδώλια στην περιοχή. Η Άρτεμις, ο Ηρακλής, η Αφροδίτη, η Λητώ και ο Απόλλωνας ξεχωρίζουν ανάμεσά τους, υπάρχουν όμως και ειδώλια που απεικονίζουν μία μητέρα με το παιδί της αγκαλιά, ένα αγόρι που κρατά καρπό, μία γυναίκα με υδρία για νερό, ένας ιππέας.

Από τα χρώματα έχουν διατηρηθεί με διάφορες αποχρώσεις τους, κυρίως πάνω στα ενδύματα, το κόκκινο και το μπλε κι όσο για τα ονόματα, πιθανότατα είναι του εργαστηρίου όπου κατασκευάσθηκαν.

Μαζί με τα ειδώλια, ήρθε στο φως και ένα σύνολο από άλλα αντικείμενα, ασημένια, χάλκινα, κεραμικά και από μόλυβδο. Όπως αναθηματικές πινακίδες και αγγεία θυμιάματος, γεγονός που κάνει τους αρχαιολόγους να πιστεύουν ότι όλα αυτά μαζί προέρχονται από κάποιο χώρο λατρείας, από όπου τα μετέφεραν και τα απόθεσαν σε εκείνο το μέρος, σε έναν αποθέτη, δηλαδή.

Τα Μύρα ήταν ένας από τους σημαντικότερους αρχαίους οικισμούς της Λυκίας και το λιμάνι τους ένα από τα μεγαλύτερα της Μεσογείου. Αναφορά στην Λυκία γίνεται ήδη από τον Όμηρο, στα κλασικά χρόνια την κατέκτησαν οι Πέρσες, ενώ όλη η περιοχή εξελληνίστηκε επί Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Στα χριστιανικά χρόνια, τα Μύρα ήταν μητρόπολη, με περισσότερες από τριάντα επισκοπές. Από εδώ πέρασε τρεις φορές ο Απόστολος Παύλος, ενώ ο Άγιος Νικόλαος ήταν επίσκοπος Μύρων.

Η ανασκαφή, πάντως, θα συνεχιστεί και φέτος, καθώς υπάρχουν πολλά ακόμη για να ανακαλυφθούν, όπως λένε οι αρχαιολόγοι, οι οποίοι επί του παρόντος εργάζονται για την συντήρηση και τη συναρμολόγηση των εκατοντάδων μικρών θραυσμάτων ειδωλίων.

Ένα αρχαίο λατομείο εκμετάλλευσης μυλόπετρας βρέθηκε, τυχαία, στις 26 Ιουνίου του 2020 στην πόλη της Ιταλίας Crotone (ο αρχαιοελληνικός Κρότωνας). Το εύρημα βρέθηκε στην ακτή της πόλης, απέναντι από ένα δημοφιλές εστιατόριο ονόματι Nove Zero Due και φαίνεται ότι βγήκε στην επιφάνεια τυχαία από τα κύματα και την κακοκαιρία το τελευταίο διάστημα.

Το λατομείο βρισκόταν έξω από τα τείχη της πόλης, στο δρόμο προς το Λακίνιο Άκρο, στο οποίο υπήρχε το ιερό της Λακινίας Ήρας και σήμερα σώζεται μόνο μία κολόνα ύψους 8,2 μέτρων.

Η ανακάλυψη έγινε εντελώς τυχαία, όταν η αρχιτέκτονας Marina Giulia Vincelli πραγματοποιούσε μια βόλτα στη θάλασσα και είδε τέσσερις μυλόπετρες μόλις μερικά εκατοστά κάτω από το νερό.

Τί είναι, όμως, οι μυλόπετρες; Από την προϊστορική περίοδο οι μυλόπετρες (χειρόμυλοι) χρησιμοποιούνταν για άλεση του σιταριού το οποίο αφού γινόταν χυλός, ψηνόταν στον ήλιο. Ο μύλος αναφέρεται και στην ελληνική μυθολογία και μάλιστα ο Δίας ήταν προστάτης τους (Μυλέας). Κατά τους ιστορικούς χρόνους η μυλόπετρα χρησιμοποιούταν για την άλεση του σιταριού που προοριζόταν για τραχανά και πλιγούρι.

Επιστρέφοντας στο θέμα μας, η Marina Giulia Vincelli μόλις είδε τις μυλόπετρες ειδοποίησε τον διευθυντή της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας του Κρότωνα (Krotoniate Archaeological Group), Vincenzo Fabiani, και μαζί πήγαν ξανά για να επιθεωρήσουν την περιοχή. Ο Fabiani επιβεβαίωσε τις υποθέσεις της Vincelli σχετικά με την ύπαρξη λατομείου και έδειξε ενθουσιασμένος για την ανακάλυψη.

Το τί θα γίνει από εκεί και πέρα είναι άγνωστο, όπως και η χρονολόγηση του λατομείου. Η ανακάλυψη είναι γεγονός και πλέον μένει να δούμε εάν οι αρχαιολόγοι θα πράξουν τα απαραίτητα και τί συμπεράσματα θα εξάγουν.

ΠΗΓΗ

Ελλάδα θα επιστρέψει, τελικά, το χάλκινο ειδώλιο ίππου του 8ου αιώνα π.Χ., που αποσύρθηκε προ διετίας την τελευταία στιγμή από δημοπρασία του οίκου Sotheby’s, ο οποίος -ίσως θυμάστε πως- είχε πάει το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού στα δικαστήρια το 2018 για την ιδιοκτησία της εν λόγω αρχαιότητας, σε μια εξαιρετικά ασυνήθιστη νομική απόπειρα του οίκου να «αποσαφηνίσει τα δικαιώματα των νόμιμων ιδιοκτητών» εν μέσω της αύξησης των απαιτήσεων από τις χώρες προέλευσής τους.

Σύμφωνα με άρθρο των Financial Times τότε, η αγωγή κατατέθηκε σε δικαστήριο της Νέας Υόρκης από τον οίκο δημοπρασιών και τους ιδιοκτήτες του ειδωλίου, την οικογένεια των εκλιπόντων συλλεκτών Χάουαρντ και Σαρέττα Μπάρνετ, οι οποίοι αγόρασαν το 1974 το χάλκινο ειδώλιο αλόγου. Θεωρείται, δε, πως είναι η πρώτη φορά που ο οίκος δημοπρασιών ασκεί αγωγή εναντίον μιας κυβέρνησης.

Από 150 έως 250 χιλιάδες δολάρια

Το αγαλματίδιο, που εκτιμάται από 150.000 έως 250.000 δολάρια, θα δημοπρατούνταν από τον οίκο Sotheby’s στη Νέα Υόρκη στις 14 Μαΐου 2018, μία ημέρα, ωστόσο, πριν από τη δημοπρασία, το υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδας απέστειλε στον δημοπράτη επιστολή, ζητώντας να αποσύρει το χάλκινο αγαλματίδιο από τον κατάλογο και να βοηθήσει με την επιστροφή του στην Ελλάδα.

Στην επιστολή, που είδαν οι Financial Times, το υπουργείο δήλωσε πως δεν υπάρχει τίποτα στα αρχεία του που να αναφέρει ότι το αντικείμενο «έχει φύγει από την χώρα με νόμιμο τρόπο» και επιφυλάσσεται του «δικαιώματος να λάβει τα απαραίτητα νομικά μέτρα» για τον επαναπατρισμό του. Το άλογο είχε εμφανιστεί στα αρχεία του Ρόμπιν Σάιμς, ενός Βρετανού εμπόρου τέχνης, ο οποίος αργότερα κατηγορήθηκε ως οργανωτής μεγάλου κυκλώματος αρχαιοκαπηλίας, αναφέρει η αγωγή του οίκου Sotheby’s.

Ο οίκος δημοπρασιών απέρριψε τους ελληνικούς ισχυρισμούς, επισημαίνοντας την πώληση του αλόγου το 1967 σε δημοπρασία της Ελβετίας προτού περάσει στα χέρια του Σάιμς και στη συνέχεια στη συλλογή των Μπάρνετ. Παρ’ όλα αυτά, έβγαλε το αγαλματίδιο από τη δημοπρασία την τελευταία στιγμή, δεδομένου ότι η ύπαρξη αυτού του ισχυρισμού έπληττε την εμπορευσιμότητά του.

Υποστηρίζοντας πως η Ελλάδα δεν είχε δικαίωμα να παρέμβει στην πώληση και δεν μπορούσε να παρέχει πληροφορίες σχετικά με το πότε ή από ποιον είχε κλαπεί ή απομακρυνθεί από την χώρα, ο οίκος ζήτησε από το δικαστήριο «να διευκρινίσει τα δικαιώματα των νόμιμων ιδιοκτητών αρχαίων έργων τέχνης και την προστασία των πελατών έναντι αβάσιμων ισχυρισμών».

Το ειδώλιο ανήκει στην Ελλάδα

Χθες, λοιπόν, 9 Ιουνίου, το δικαστήριο αποφάνθηκε πως το ειδώλιο ανήκει στην Ελλάδα και πρέπει να επιστραφεί! 

Το υπουργείο Πολιτισμού σημειώνει: «Τεράστια είναι η δικονομική και ουσιαστική σημασία της απόφασης του Εφετείου των ΗΠΑ, που εκδόθηκε μόλις χθες, 9 Ιουνίου 2020, σύμφωνα με την οποία, όχι μόνο η Ελλάδα αλλά για κάθε Χώρα που διεκδικεί τα μνημεία της, τα οποία έχουν κλαπεί και διατίθενται προς πώληση, οι διαφορές σχετικά με τα μνημεία που τίθενται σε δημοπρασία από τους -δεσπόζοντες στο χώρο- Αμερικανικούς Οίκους ή διεκδικούνται από Μουσεία δεν θα εκδικάζονται από τα Δικαστήρια του τόπου της δημοπρασίας ή της έδρας του Οίκου/Μουσείου αλλά θα εφαρμόζονται ανάλογα οι σχετικές νομοθετικές διατάξεις, οι οποίες, στην περίπτωση της Ελλάδας, ορίζουν αποκλειστική διεθνή δικαιοδοσία των Ελληνικών Δικαστηρίων». 

Η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λίνα Μενδώνη, χαρακτηρίζοντας την απόφαση ως μια τεράστια διεθνή επιτυχία στην καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου αρχαιοτήτων, δήλωσε ότι «το υπουργείο θα προβεί σε κάθε νόμιμη διαδικασία επαναπατρισμού του ειδωλίου, επισημαίνοντας ότι με τον επαναπατρισμό των κλαπέντων και παρανόμως εξαχθέντων μνημείων στον αρχαιολογικό τους περιβάλλον αποδίδεται στην ιστορία κάθε Χώρας, ένα τεκμήριο, ένα μέρος της ιστορίας της». 

ΠΗΓΗ